کرسی چهارپایه‌ای چوبی
کرسی چهارپایه‌ای چوبی معمولا به طول و عرض یک متر و ارتفاع پنجاه سانتی متر و به شکل مربع یا مستطیل می باشد . روی کرسی را با لحافی بزرگ متناسب با اندازه اتاق معمولا به ابعاد چهار در چهار متر می‌پوشانند تا گرمای حاصل از منقل از زیر کرسی خارج نشود و روی لحاف را با جاجیم، ترمه و یا چادر شب سفیدی تزئین می کردند. برای نشستن و خوابیدن افراد دور کرسی در هر طرف یک تشک و برای خوابیدن و تکیه دادن از چند متکا، بالش و پشتی استفاده می‌شود.
منقل و چاله کرسی
منقل ظرفی مربع یا دایره ای شکل بوده که ذغالها را در آن می ریختند و پس از سرخ شدن ذغالها آن را در زیر کرسی قرار می دادند. هر چند ساعت که حرارت ذغال ها کم می شد با خاک انداز فلزی که در کنار منقل بود ذغال ها را به هم می زدند تا گرمتر شود. خاک انداز یک میله فلزی بود به طول بیست تا سی سانتی متر که یک ورق فلزی به ابعاد ده در ده سانتی متر در انتهای آن قرار داشت.
در میان خانواده‌های بی بضاعت که توانایی تهیه منقل را نداشتند مرسوم بود، که بجای منقل چاله می کندند و ذغال ها را در آن قرار می دادند . این خانواده ها از آنجا که توانایی دو جا آتش درست کردن نداشتند از چاله کرسی برای پخت غذا نیز که معمولا آبگوشت ایرانی بود استفاده می کردند.آبگوشت یک نوع غذای محبوب و اصیل ایرانی است که از ترکیب آب ، نخود یا لوبیا ، پیاز ، گوشت ، گوجه فرنگی و ادویه جات درست می شود و در قدیم معمولا در ظروف سفالی پخته می شد.
روش آماده کردن منقل
آماده کردن منقل به طور سنتی روشی مخصوص به خود داشته است.ابتدا در داخل منقل خاکستر می‌ریختند و وسط خاکسترها را گود کرده و در آن خاکه ذغال ریخته و روی آن آتش ذغال می‌گذاشتند و باد می‌زدند تا آتش ذغال به خاکه ذغالها برسد. سپس به آهستگی و ملایمت روی آن را خاکستر ریخته و با خاک انداز فشرده و صاف می‌کردند تا ماندگاری دما در آن به حداکثر برسد. سپس منقل را برای از بین رفتن بوی ذغال مدتی در فضای آزاد باقی گذاشته و زیر کرسی قرار می‌دادند. هر چند ساعت یکبار یک لایه از خاکستر روی آن را پس زده، آتشش را تند می‌کردند.
کرسی در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ و سنت ایرانی کرسی چیزی بسیار فراتر از یک دستگاه گرم‌کننده است و به عنوان یکی از لوازم فرهنگ سنتی جایگاه خاطره انگیزی دارد. حرارت دلچسب، بی نظیر و تنبلی آور کرسی اعضاء خانواده را گرد هم می‌آورد و آنها با خوردن خوراکی‌های زمستانی و شنیدن قصه های پدر بزرگ و مادربزرگ زمستان را سپری می‌کردند. در جشن‌های سنتی ایرانیان همچون شب یلدا و نوروز کرسی نقشی برجسته در جمع کردن اعضای خانواده به دور یکدیگر داشته است.
جای نشستن افراد در کنار کرسی به نقششان در خانواده مرتبط است. معمولاً جایگاه بزرگسال‌ترین فرد خانواده آن پله‌ای از کرسی است که دورترین فاصله را از در اتاق دارد، و جایگاه خردسالان جایی است که نزدیکتر به در اتاق است.
معمولاً در خانه‌های طبقه متوسط و اعیان دو کرسی موجود بود، یکی برای اهل خانه در یک اتاق و دیگری در اتاق پذیرایی برای مهمانان قرار داده می‌شد.
کرسی های قدیمی ایرانی در خانه ژاپنی ها!
جالب است بدانید ژاپنی ها به تازگی از این وسیله گرمایشی استفاده و از آن به عنوان اختراع جدید خود یاد میکنند.
این سیستم که مشابه کرسی های زمان قدیم ایران است با پایدار سازی یک میز در وسط و تعبیه تخت های سراسری در طرفین، برای روز های سرد در نظر گرفته شده است. در واقع این سیستم برگرفته از kotatsu هست که ریشه آن به قرن چهاردهم میلادی برمی‌گرد.
نویسنده : علی محمد پناهی
با سلام ،
با احترام عرض می کنم که در مورد قسمت اول این مطلب اظهار نظر نمی کنم ، چون ارزش تاریخی نداره ، اما در مورد قسمت دوم باید عرض کنم کرسی حدود ۷۰۰ ساله که در فرهنگ ژاپنی استفاده میشه ، یعنی از قرن ۱۴ میلادی تا کنون . ضمنا حدود ۷۰ ساله که ژاپن سازنده بهترین کرسیهای برقی هست ( احتمالا کرسی برقیهای ناسیونال رو بخاطر دارید ) . همچنین قرنهاست که در افغانستان و تاجیکستان از این وسیله با اسم صندلی استفاده میشه ، بنابراین چنانچه مدرکی مبنی بر تولید این وسیله در ایران دارید ارائه کنید ، چون این مطلب باعث ایجاد موج جدیدی در شبکه های اجتماعی شده .
ضمن تشکر از جنابعالی ، در رابطه مقاله کرسی ایرانی نکات ذیل قابل توجه است:
منظور ما از تمدن ایران ، سرزمین محصور در مرزهای فعلی نیست بلکه ایران باستانی است که مرزهای آن از یونان تا چین و گرجستان تا مصر گسترده شده است بنابر این اگر کرسی ایرانی در افغانستان یا تاجیکستان هم استفاده می شود چیزی جز همان فرهنگ ایرانی نیست در غیر این صورت رودکی هم که در تاجیکستان مدفون است و نظامی که در آذربایجان و مولوی در ترکیه کنونی است به ادعای دیگران جزئی از فرهنگ ایران نیستند.
متاسفانه شرکت های ژاپنی کرسی ایرانی را با نام دیگری تحت عنوان “کوتاتسو” (kotatsu) شامل یک گرما دهنده الکتریکی و یک چهار پایه فلزی و پتو در اروپا به نام خود ثبت کرده اند و هیچ نامی از ایران نیست در حالی که هیچ شکی وجود ندارد که کرسی ایرانی که گرمای آن از ذغال چوب است ساخته فکر و فرهنگ چند هزار ساله ایرانی است و ساخت منقل های برقی در چند دهه اخیر با مارک ناسیونال توسط ژاپن که به اشتباه کرسی برقی خوانده میشوند نمی تواند نشانه تعلق کرسی ذغالی به فرهنگ ژاپنی باشد بعضی کشورهای شرقی مانند چین و ژاپن سابقه زیادی از الگو برداری از کار دیگران و ثبت آن بنام خود دارند امروزه حتی سنگ قبر چینی که بلافاصله بعد از حضور یک نفر در بالای قبر نورانی شده و دعا و قرآن می خواند و حتی قرآن چاپ چین هم به بازار آمده است! حتی در بعضی کشور های حاشیه خلیج فارس که تاریخشان به پنجاه سال هم نمی رسد بعضی از نمادهای فرهنگ و تمدن ایران مثل بادگیرهای یزد ، نوروز و ابوعلی سینا را متعلق به خود می دانند!
وظیفه همه به عنوان یک ایرانی پاسداری از فرهنگ و تمدن غنی ایرانی و جلوگیری از دستبرد به آن است.
موفق باشید.
سلام و عرض ارادت
منبع مطالب و تصاوير ذکر شود منصفانه تر است
قاسمي
سلام
ممنون از نظر شما
جناب قاسمی اکثر مطالبی که در سایت منتشر میشوند توسط خود محموعه ارگ تاریخی میشیجان تهیه میشوند و مقالات دیگر با ذکر نام نویسنده منتشر میشوند.
در مورد عکس ها ، متاسفانه اکثرا عکاس مشخص نیست.