جشن نوروز در ایران

حال و هوای اسفند ماه

در آخرین ماه سال شمسی که اسفند نام دارد جنب جوش خاصی در بین مردم مشاهده می شود ، زن های خانه دار  با کمک سایر اعضای خانواده همه اثاثیه منزل را گردگیری و یا شستشو نموده  و به اصطلاح “خانه تکانی” می کنند  دیوار ها و پنجره ها تمیز می شوند گلیم ها و فرش های زیبای ایرانی در آب رودخانه ها  یا قنات های محلی شسته و برای خشک شدن از بام خانه ها آویزان می شوند .

حس نو بودن و تمیز بودن ،  فراگیر می شود تغییر را در همه جا می توان یافت . مردم خود را برای شب عید نوروز آماده  می کنند. بازار ها بشدت شلوغ می شود  خصوصا بازار فروش لباس ،  آجیل   و  ماهی قرمز و همچنین  گل های رنگارنگ بهاری همچون بنفشه و سنبل  داغ تر است. همه با شور و شعف خاصی منتظر فرا رسیدن لحظه سال تحویل و آغاز سال نو هستند.

چهارشنبه سوری

یکی دیگر جشن های کهن ایرانیان چهارشنبه سوری است .در شب آخرین چهارشنبه سال یا غروب سه شنبه ، مردم  به وسیله  هیزم در  حیاط  و یا پشت بام خانه ها آتش روشن می کنند و همه افراد خانواده با شادی و با خواندن این جمله که ” زردی من از تو سرخی تو از من” از روی آتش می پرند.در حقیقت مردم به صورت  نمادین زردی چهره ،  بیماری و گرفتاری های خود را در سال گذشته به آتش می سپارند و در عوض سرخی ، گرمی و نور را از آتش برای سال جدید هدیه می گیرند و به نوعی آینده ای بهتر را آرزو می کنند.

لحظه سال تحویل

لحظه سال تحویل زمانی است که بر اساس محاسبات دقیق ، زمین پس از حدود ۳۶۵ شبانه روز یک باردیگر به دور خورشید چرخیده است.مردم سعی می کنند حتی المقدور در این ساعت در کنار خانواده خود باشند.در خانه ها بساط سفره هفت سین بر پاست و همه افراد خانواده به دور آن نشسته و منتظر لحظه سال تحویل هستند. همزمان با لحظه سال تحویل اعضای حاضر در منزل با یکدیگر دیده بوسی کرده و بهترین ها را برای هم آرزو می کنند.

سفره هفت سین

هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌آرایند. این سفره ممکن است روی زمین یا روی میز گذاشته شود. اعضای خانواده معمولاً لحظهٔ تحویل سال را در کنار سفرهٔ هفت‌سین می‌گذرانند. بعضی‌ها نیز سفره را تا مدت سیزده روز پس از نوروز نگاه می‌دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می‌اندازند.

در سفره هفت سین معمولا هفت جز یا بیشتر که با حرف سین آغاز می‌شوند و از گیاهان بدست می آید قرار می‌گیرد که معمولا از مجموعه زیر انتخاب می‌شوند. عدد هفت در بین ایرانیان قدیم اهمیت زیادی داشته است و یکی از دلایل تعداد  هفت سین هم همین موضوع است:

۱)سبزه

شاید زیباترین ویژگی سفره هفت‌سین را می‌توان به وجود سبزه آن دانست، به این دلیل که سبزه با رنگ و طراوت خود دلها را شادمان می‌سازد و با نگریستن به آن طلوع سال جدید را زیباتر می‌کند. در ایران باستان رسم بر این بود که ۲۵ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان ۱۲ ستون از خشت خام برپا می‌ساختند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند و معتقد بودند اگر سبزه‌ها خوب بروید سال پر برکتی است. دانه‌هایی که امروزه کشت می‌شود بیشتر گندم و عدس است.

۲)سیب

سیب، نمادی از تندرستی و زیبایی است. سیب را مادر یا پدربزرگ خانواده بر سفره هفت‌سین می‌چیند شاید به آن خاطر که همه ما بارها شاهد دلواپسی و نگرانی مادر خانواده برای حفظ سلامتی اعضای خانه بوده‌ایم.

۳)سمنو

سمنو که از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود، نماد فراوانی خوراک و غذاهای خوب و پر نیرو است و نیز نمادی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان است.

۴)سنجد

سنجد که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر است و از مقدمات اصلی زایندگی به شمار می‌آید، باید بر سر خوان نوروزی نمایان باشد. وجود سنجد در سفره نوروزی انگیزه زایش کیهانی است.

۵)سیر

سیر نماد میکروب زدایی و پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشم زخم است که باید حتماً بر سر سفره نهاده شود. به اعتقاد زرتشتیان بوی سیر دیوان را می‌گریزاند. زرتشتیان سیر را با تکه‌های نان که در آن ترید کرده‌اند  بر سر سفره نیایش می‌گذارند. پوست سیر را هرگز در جایی نمی‌گذارند زیرا معتقدند از سحر هم بدتر است، به همین جهت برای کندن پوست آن ابتدا سیر را در آب می‌خیسانند و بعد پوستش را می‌کنند، هم چنین معتقدند اگر پوست سیر را با پیاز گلپر و اسفند در خانه بسوزانند، به خصوص در صبح روز پنجشنبه، بویش، خانه را پاک می‌کند.

۶)سرکه

همانند سیر نمایانگر پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو است.

۷)سماق

سماق نماد عشق مهر و پیوند دلها است که بر سر سفره هفت‌سین نهاده می‌شود.

اما متناسب  با تاثیر اعتقادات مردم بر آئین های باستانی در طول زمان اجزاء دیگری هم نظیر قرآن ، دیوان حافط و سعدی ، آب ، ماهی قرمز ، نان ، سکه ، آئینه و…به سفره هفت سین اضافه شده است.

روز اول نوروز

در این روز که اولین روز از تعطیلات رسمی چهار روزه اول سال در ایران است مردم با پوشیدن لباس های نو به دیدار دوستان و نزدیکان خود می روند دیدار بزرگان فامیل خصوصا پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها در اولویت است.آنها نیز با دادن عیدی که معمولا یک اسکناس پول رایج ایرانی است و هدایای دیگر از میهمانان خود پذیرائی میکنند. پرداخت عیدی خصوصا به بچه ها رایج است و باعث خوشحالی آنان می شود .تخم مرغ آب پز که به زیبائی با طرح های مختلف نقاشی شده است از جمله هدایای دیگر مادر بزرگ ها به نوه ها یشان است.

پذیرائی از میهمانان با آجیل که معمولا شامل تخمه های کدو ، هندوانه و آفتاب گردان ، بادام ، گردو ، پسته ، فندق ، نخود تفت داده شده که به نخودچی معروف است ، کشمش و سایر میوه های خشک شده مثل انجیر و زردآلو می باشد ، انجام می شود.در سایر ایام سال این نوع پذیرائی مرسوم نیست. در خمین و خصوصا در روستاهای اطراف آن علاوه بر آجیل ، با  نوعی کلوچه موسوم به “کلوچه قندی” که از آرد گندم ، شیر ، شکر و روغن حیوانی تهیه می شود از میهمانان نوروزی پذیرائی می کنند.

یک سنت بسیار نیکو در ایام نوروز ، کنار گذاشتن کدورت ها و همچنین  گذشتن از خطاهای یکدیگر و دوستی مجدد بین کسانی است که احتمالا در طول سال با هم اختلافاتی داشته اند.

حال و هوای نوروز کم وبیش تا روز سیزه به در ادامه دارد و به تدریج از شور و هیجان آن کاسته میشود.

سیزده به در

روز سیزدهم فروردین که اولین ماه سال شمسی است سیزده به در نام دارد در این روز که در حقیقت آخرین روز از جشن های نوروز است مردم به همرا خانواده و دوستان خود یک روز را در دامان طبیعت می گذرانند واز حال و هوای اولین ماه بهار که همراه با رویش شکوفه های رنگارنگ وجوانه های زیبا بر شاخه های درختان و روئیدن سبزه زاران است لذت می برند.سیزده بدر به عنوان یک جشن ایرانی در بین همه مردم ایران از اقوام مختلف از اهمیت ویژه ای برخوردار است و کمتر کسی حاضر است این روز باشکوه را در منزل بگذراند.سیزده به در ، نقطه پایانی بر جشن های نوروزی است وسر آغاز یک سال جدید همرا ه با تلاش و پشتکار برای ساختن آینده ای  بهتر است.

در روستای میشیجان که در پنج کیلومتری شهر خمین قرار دارد ، مردم در گذشته اجازه داشتند در روز سیزده بدر از پارک امیر حشمت خان یا همان ارگ تاریخی میشیجان بازدید کنند و در هنگام خروج دسته گلی از گل های بی نظیر این باغ زیبا به عنوان هدیه دریافت می کردند.ارگ تاریخی میشیجان که در سال های اخیر آسیب های زیادی دیده است هم اکنون در حال بازسازی است.